ZEYTİNBURNU’NDA ÇÖKEN BİNANIN BETON KALİTESİ
21 Şubat 2007 Çarşamba günü İstanbul Zeytinburnu’nda 5 katlı bir binanın kendiliğinden çökmesi sonrasında, Türkiye Hazır Beton Birliği (THBB)‘nin İstanbul Teknik Üniversitesi (İTÜ) ile birlikte yaptığı araştırma sonucunda yıkılma nedenlerinin başında binanın elle üretilmiş betonlarla yapılmasının neden olduğu ortaya çıkmıştır
Zeytinburnu’ndaki binanın kendiliğinden çökmesi üzerine olay yerine bir inceleme ekibi gönderilerek yapının betonu üzerinde çalışmalara başlanmıştır. İlk olarak test yapmak için yıkılan binadan geriye kalan ve göreceli olarak yapının daha yüksek dayanımlı, ufalanmamış bölümlerinden beton parçaları alınmıştır. 5 farklı yerden alınan beton numuneleri, “Basınç Deneyi” yapılmak üzere laboratuvara götürülmüş ve basınç dayanımları belirlenmiştir.
Çöken binanın belirlenen basınç dayanım sonuçları şunlardır:
|
No.
|
Basınç Dayanımı (Prizma, Mpa) |
|
1
|
11,6
|
|
2
|
13,5
|
|
3
|
13,8
|
|
4
|
14,7
|
|
5
|
15,1
|
|
Ortalama
|
13,7
|
|
Standart Sapma
|
1,4
|
Yıkılan binanın ‘‘Beton Basınç Dayanımları’’ incelendiğinde, betonunun karakteristik dayanımının C10 olduğu ortaya çıkmıştır. Yani bu beton santimetrekarede ancak 100 kg basınca dayanabilir. Numune alınamayacak kadar ufalanan parçaları da değerlendirirsek dayanımın daha da düşük olacağı açıktır. Zeytinburnu’nda çöken binaya 1987 yılında iskan izni verildiği bilinmektedir. TS 500 Standardı’nın 1984 baskısında betonarme yapılarda kullanılmasına izin verilen minimum beton sınıfı C14 yani santimetrekarede en az 140 kg basınca dayanıklı olması gerekmektedir. Oysaki çöken binanın bu beton sınıfının altında kaldığı görülmektedir. Eğer yapının projesi daha büyük bir beton sınıfı temel alınarak yapılmış ise proje dayanımı ile gerçek dayanım arasındaki fark daha da büyümektedir.
TS 500 Standardının 2000 baskısında ise izin verilen en düşük beton sınıfı C16’dır. 1998 yılında yürürlüğe giren Afet Bölgelerinde Yapılacak Yapılar Hakkında Yönetmelik’te 1. derece ve 2. derece deprem bölgelerinde kullanılacak en düşük beton sınıfı C20’dir. Ancak, korozyon gerçeğini düşünürsek mukavemetin yanında betonda dayanıklılığın servis ömrünü de sağlaması için bu sınıfın yeterli olmadığını, ülkemizde en az C 30 (santimetrekarede en az 300 kg basınca dayanıklı beton) dayanım sınıfında beton kullanılması gerekmektedir.
Sonuç olarak;
Bir binanın çökmesi için malzeme, zemin veya mühendislik hatası olması gerekir. Beton konusunda uzman bir meslek kuruluşu olarak malzeme açısından değerlendirmemizi yapıyoruz.
• Çöken binadan alınan beton numunelerinin basınç dayanımları, 1984’teki standartlarda tanımlanan taşıyıcı beton sınıflarının bile altında kalmaktadır.
• Binanın taşıyıcı sistemi olan betonda kullanılan kumun kalitesiz ve standarda uygun olmayan kabuklu deniz canlılarını içerdiği, binanın elle karılan betonlarla yapılmış olması nedeniyle binanın her tarafında homojen olarak projenin öngördüğü dayanım sınıfında beton kullanılmadığı, betona şantiyede çok su katıldığı, iyi yerleştirilemediği için boşluklar meydana geldiği, bu nedenlerle binanın düşük dayanım sınıfında betonlarla inşa edildiği anlaşılmıştır. Homojen olmayan dağılımdan ötürü taşıyıcı kolonlar kırılarak bir zincirin en zayıf halkasından kopması gibi bina zayıf yerlerinden yıkılmıştır.
• Zeytinburnu’nda çöken bina, İstanbul başta olmak üzere bir çok ilde ilkel yöntemlerle, elle karılarak hazırlanmış betonlarla inşa edilen binaların deprem olmadan da kendiliğinden yıkılabileceğinin bir göstergesidir. Zeytinburnu’nda kendiliğinden çöken bina gibi yurdumuzda yüzbinlerce bina bulunmaktadır. İlgili kurumlar acilen çalışma yaparak bu durumdaki binaların yeniden inşa edilmesi halkı bilgilendirmeli ve gerekli finansmanı sağlamalıdır.
• Şayet bu bina yönetmeliklere uygun olarak projelendirilip, standarda uygun olarak yapılsaydı ve standarda uygun üretilmiş ve bakımı yapılmış hazır betonlarla yapılsaydı, çökmezdi.
Önemli bir gelişme olarak da, uzun yıllardır uğraşımız ve ısrarımız sonunda, Bayındırlık ve İskan Bakanlığı, 1.1.2008 tarihinden itibaren zorunlu olarak yürürlüğe girecek olan “G” Uygunluk İşareti Tebliği’ni yayınlamıştır. Yani, 1.1.2008’den itibaren, “G” (Güvenlik) işaretini taşımayan hazır beton vb. önemli ürünler piyasaya sürülemeyecek ve kalite belgesiz üretim yapan firmaların faaliyetine izin verilmeyecek. Bu kapsamda, 1996 yılında kurduğumuz, gönüllü olduğu için sadece kendi üyelerimizi denetleyebilen Kalite Güvence Sistemi (KGS), Birliğimize üye olmayan şirketleri de Bakanlığın izniyle denetleyebilecek.